Laat de binnenlucht buiten Meer dan 900 chemische stoffen drijven rond in de binnenlucht die wij inademen. Daar komt nog fijn stof en biologische verontreiniging bij. Hoe vrijwaar je je longen? Bij luchtvervuiling wijzen alle vingers richting verkeer en zware industrie. Maar binnen in huis, waar we het grootste deel van onze tijd doorbrengen, is het probleem nog groter. Heel wat voorwerpen rondom ons zijn bronnen van ongewenste uitwasemingen (1-3). Enkele voorbeelden: kranten en tijdschriften (tolueen of xyleen), meubelen, spaanplaten, multiplex en isolatieschuim (formaldehyde), en gasfornuizen, houtkachels en haarden (kool- en stikstofoxiden). Zelfs huishoudproducten en luchtverversers zijn niet onschuldig. De publicitaire magische zwiep waarmee ze het huis veranderen in een fris bos of een geurige bloemenweide maakt de lucht niet gezonder, integendeel. Verder hebben we onder meer nog biologische verontreiniging te duchten (bijvoorbeeld schimmelsporen uit vochtige muren en compostemmers), het fijn stof van printers, kopieer- en verwarmingstoestellen, en roet en rook van kaarsen en wierook. Buiten komt de vervuiling van andere bronnen, wat de vergelijking bemoeilijkt. Regenbuien wassen ook de lucht, en de ultraviolette straling van zonlicht breekt heel wat stoffen af. Boosdoeners binnen de muren Het effect van luchtvervuiling op de gezondheid is complex. Hoge concentraties van fijn stof in de buitenlucht beïnvloeden de levensduur. Maar er is geen reden waarom stof binnenshuis minder schadelijk zou zijn dan buitenshuis. Koken op gas en verwarmen met kolen- en houtkachels leidt tot meer astma en fellere astma-aanvallen (4). Concentraties van gevaarlijke gassen liggen in huis vaak hoger dan buiten, ook in Vlaanderen (5). Dat geldt onder meer voor benzeen en formaldehyde, 2 kankerverwekkers. Duitse wetenschappers controleerden de blootstelling van kinderen aan pesticiden en gifstoffen (6). In het huisstof van 83% van de onderzochte huizen troffen ze onder meer het houtbeschermingsmiddel PCP aan. Kleine kinderen nemen huisstof en wat daarin zit vooral op via voorwerpen die ze in hun mond steken. Maar de voortdurende beweging in huis en activiteiten als stofzuigen brengen dit stof ook in de lucht, zodat het ingeademd kan worden. Zet open, die ramen We moeten ons binnenmilieu dus kritisch in de gaten houden. Bij nieuwbouw kan je kiezen voor bouwmaterialen die weinig of geen schadelijke stoffen uitstoten. Strengere Europese normen hebben al gezorgd voor een aanzienlijke verbetering op het vlak van de blootstelling aan een aantal stoffen, maar sluiten ze niet helemaal uit (7). De beste en eenvoudigste oplossing is het huis te luchten. Met ventilatie haal je niet alleen veel fijn stof weg, maar ook vocht. Het huis wordt droger en dus minder vatbaar voor ontwikkeling van schimmels, huismijt en andere ongewenste levensvormen. Veel mensen luchten te weinig om energie te sparen, maar Duits onderzoek toonde aan dat een goede luchtkwaliteit en energiezuinigheid geen concurrenten zijn van elkaar (8). Verluchten doe je volgens dit rapport best door minstens 1 en nog liever meerdere keren malen per dag de ramen wijd open te zetten. In de zomer is de buitenlucht vrij vochtig en moet je minstens 30 minuten luchten. Liefst in de vroege ochtend en avond, als de lucht koeler is. Bij helder en droog winterweer volstaan 5 tot 10 minuten. De huiswarmte zit vooral opgeslagen in muren en vloeren en die koelen tijdens het luchten nauwelijks af, waardoor het opwarmen weer snel gebeurt. Luchtfilters of andere vormen van mechanische zuivering komen slechts in aanmerking als luchten geen optie is. Plakkende ionen In de handel zijn er toestellen te koop met als doel de lucht te zuiveren van ongewenste partikels. Daartoe behoren onder meer de zogenaamde ionisatoren. Zij brengen elektrisch geladen ionen in de lucht. Door het verschil in elektrische lading trekken ze stofdeeltjes aan, zodat hun massa toeneemt en ze onder invloed van de zwaartekracht sneller neerdalen op de bodem. De elektrische lading doet ze ook sneller neerslaan op muren en andere objecten in de omgeving. Zo zuiveren ze de binnenlucht. Volgens recent onderzoek werken sommige toestellen efficiènt in kleine ruimten, vooral die die zeer veel ionen uitstoten (9). Of de ionen negatief of positief geladen zijn, is volgens dit onderzoek onbelangrijk. Het is echter niet duidelijk welke invloed de geïoniseerde stoffen op de gezondheid hebben. Misschien blijven ze wel beter “plakken” in de longen en heeft dat onverwachte gevolgen. Bovendien heerst er veel onduidelijkheid over de kwaliteit van de toestellen. Op deze ongecontroleerde markt is voorzichtigheid geboden. Fout pufje Onder de verzamelnaam luchtverversers worden er ook elektrische verdampers, geurmandjes, gels, blokjes, vloeistoffen, geurkaarsen en wierook verkocht. De term is misleidend: de binnenlucht wordt helemaal niet gereinigd of ververst. Integendeel, er worden alleen maar stoffen aan toegevoegd met een sterke, “frisse” geur die de slechte overheerst (10). Een typisch voorbeeld daarvan zijn de spuitbussen die in toiletten gemonteerd zijn en met een zekere regelmaat een pufje lossen. Sommige verversers stoten zelfs vluchtige organische stoffen uit die schadelijk zijn voor de gezondheid. Wierook en geurkaarsen geven verbrandingspartikels vrij en op zich zijn die zowat even schadelijk als tabaksrook. In slecht geluchte ruimten zijn al deze producten zeker niet aan te bevelen. Met dank aan Peter Hoet, medewerker van de afdeling Arbeids-, Milieu- en Verzekeringsgeneeskunde van de K.U.Leuven.